Definitie: de gestandaardiseerde sterftegraad door zelfdoding is het aantal sterfgevallen door zelfdoding per 100.000 inwoners.

De Waalse (voor Wallonië) en Vlaamse overheden (voor Vlaanderen en Brussel) gebruiken de 10^de International Classification of Diseases van de Wereldgezondheidsorganisatie (ICD-10) om een oorzaak toe te kennen aan sterfgevallen op basis van de gegevens op de overlijdensakte die een arts en het gemeentebestuur invullen. Zo wordt zelfdoding geclassificeerd als een dood door opzettelijk zelf toegebracht letsel (codes X60 tot X84, Y870), bijvoorbeeld zelfvergiftiging door koolmonoxide of andere gassen en dampen en blootstelling aan deze producten (X67) of opzettelijk door een handwapen zelf toegebracht letsel (X72). Statistics Belgium koppelt die doodsoorzaak aan de bevolkingsregisters van België om sterfgevallen van niet-ingezetenen in België uit te sluiten en om sterfgevallen van ingezetenen in het buitenland op te nemen.

De in de noemer van de indicator vermelde bevolking omvat ingezetenen, namelijk personen die zijn ingeschreven in het nationale bevolkingsregister, in het vreemdelingenregister en in het register van de Ambtenaar van de Europese Unie.

Sterftecijfers hangen sterk samen met de leeftijd. Om verschillende regio's, landen of ontwikkelingen in de tijd te kunnen vergelijken, is het van belang de percentages te standaardiseren aan de hand van dezelfde leeftijdsopbouw van de bevolking. Eurostat en Sciensano gebruiken hiervoor de Europese standaardbevolking.

De gegevens voor de sterftegraad door zelfdoding in België en in de EU27 komen van respectivelijk Statbel en Eurostat en zijn gestandaardiseerd, namelijk aangepast volgens de leeftijd. Voor de gewesten zijn de cijfers beschikbaar sinds 2011. De gegevens tot 2010 voor de gewesten zijn afkomstig van Sciensano en zijn eveneens gestandaardiseerde sterftecijfers.

Vergelijkingen van zelfdodingsgegevens kunnen ernstig worden belemmerd door stigmatisering, maatschappelijke en juridische overwegingen bij de rapportage en door de tijd nodig om de doodsoorzaak vast te stellen en gegevens hierover te verwerken. Het is bovendien aannemelijk dat zelfdodingsstatistieken het fenomeen onderschatten, eenvoudigweg omdat de intentie van een gebeurtenis die leidt tot een overlijden niet altijd kan worden bepaald. Voor Belgische ingezetenen die in het buitenland overlijden, blijft de doodsoorzaak onbekend, aangezien er voor hen geen overlijdensakte beschikbaar is.

Doelstelling: de leeftijdgestandaardiseerde sterftegraad door zelfdoding moet dalen.

De duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen of SDG’s die de Verenigde Naties in 2015 hebben aangenomen, bevatten subdoelstelling 3.4: "Tegen 2030 de voortijdige sterfte gelinkt aan niet-overdraagbare ziekten met een derde inperken via preventie en behandeling, en mentale gezondheid en welzijn bevorderen". In lijn met het tweede deel van die doelstelling moet de sterftegraad door zelfdoding in België dalen.

Evolutie: in 2003 bedroeg de gestandaardiseerde sterftegraad door zelfdoding in België 20,7 per 100.000 inwoners. Het daalde tot 17,8 in 2007, steeg tot 19,3 in 2011 en daalde daarna terug tot 15,2 in 2020.

Internationale vergelijking: de gestandaardiseerde sterftegraad door zelfdoding in de EU27 gedaald van 14,3 in 2002 tot 10,2 in 2020. België scoort systematisch hoger dan het EU27-gemiddelde. In een verdeling van de lidstaten in drie groepen behoort België in 2020 tot de slechtst presterende groep. In dat jaar stond Cyprus met 3,5 op de eerste plaats en Litouwen met 21,3 op de laatste plaats.

Opsplitsing volgens gewest: de gestandaardiseerde sterftegraad door zelfdoding in 2020 bedraagt 13,5 in Brussel, 14,5 in Vlaanderen en 17,3 in Wallonië. Voor België is dit cijfer 15,2.

Opsplitsing volgens geslacht: de sterftegraad door zelfdoding is tussen 2003 en 2020 ongeveer 2,8 keer zo groot voor mannen als voor vrouwen. Bij de mannen is de sterftegraad gedaald van 32,9 in 2003 tot 23,2 in 2020. Voor vrouwen was deze sterftegraad respectievelijk 10,7 en 8,1.

VN-indicator: de gekozen indicator stemt overeen met indicator 3.4.2 - Sterftecijfer door zelfdoding. De in België vastgestelde sterftegraad door zelfdoding is leeftijdgestandaardiseerd, terwijl de door de VN voorgestelde indicator op bruto cijfers steunt. In België is het verschil tussen de twee zeer klein.

Bronnen

• Algemeen

  • SDG’s, duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals): United Nations (2015), Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, document A/RES/70/1.

  • Indicatoren: United Nations (2017), Work of the Statistical Commission pertaining to the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 6 July 2017, document A/RES/71/313.

  • UN Sustainable Development: https://sdgs.un.org/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

  • UN Sustainable Development Goal indicators website: https://unstats.un.org/sdgs/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

• Specifiek

  • Sciensano (2021), Suicide, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/geestelijke-gezondheid/zelfmoordgedrag (geraadpleegd op 05/10/2021).