Definitie: aandeel van de bevolking van 15 jaar en ouder met psychische stoornissen. Een persoon wordt geacht zich daarin te bevinden wanneer ten minste vier symptomen worden geïdentificeerd op basis van de volgende twaalf vragen: Hebt u zich kunnen concentreren op uw bezigheden?; Bent u door zorgen veel slaap tekort gekomen?; Hebt u het gevoel gehad zinvol bezig te zijn?; Voelde u zich in staat om beslissingen (over dingen) te nemen?; Hebt u het gevoel gehad dat u voortdurend onder druk stond?; Hebt u het gevoel gehad dat u uw moeilijkheden niet de baas kon?; Hebt u plezier kunnen beleven aan uw gewone, dagelijkse bezigheden?; Bent u in staat geweest uw problemen onder ogen te zien?; Hebt u zich ongelukkig of neerslachtig gevoeld?; Bent u het vertrouwen in uzelf kwijtgeraakt?; Hebt u zich als een waardeloos iemand beschouwd?; Hebt u zich alles bij elkaar redelijk gelukkig gevoeld?.

Deze twaalf vragen komen van de General Health Questionnaire of GHQ-12. Ze bevragen de ervaren psychologische toestand van de respondenten in de weken voorafgaand aan het interview in vergelijking met de toestand die ze ervaren als hun gewoonlijke toestand (Sciensano, 2020).

De (bruto)gegevens komen van de nationale gezondheidsenquêtes uitgevoerd door het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid/Sciensano.

Omdat de gegevens op een enquête gebaseerd zijn, moet er rekening gehouden worden met een onzekerheidsmarge. Die onzekerheidsmarge wordt groter naarmate de indicator berekend wordt op kleinere subpopulaties. De betrouwbaarheidsintervallen zijn op verzoek verkrijgbaar bij Sciensano.

Doelstelling: het aandeel van de bevolking van 15 jaar en ouder met psychische stoornissen moet dalen.

De duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen of SDG’s die de Verenigde Naties in 2015 hebben aangenomen, bevatten subdoelstelling 3.4: "Tegen 2030 de voortijdige sterfte gelinkt aan niet-overdraagbare ziekten met een derde inperken via preventie en behandeling, en geestelijke gezondheid en welzijn bevorderen".

Evolutie: tussen 1997 en 2018 heeft gemiddeld 15% van de bevolking psychische stoornissen. Vanaf 1997 daalt de indicator tot minder dan 13% in 2004. Vanaf 2008, met de uitbraak van de financieel-economische crisis, is deze toegenomen tot zijn hoogste niveau in 2013: ongeveer 18%. In 2018 ligt de indicator nog steeds rond de 18%. In de onderzochte psychologische toestanden is het gevoel van voortdurend onder druk staan het belangrijkste symptoom: ongeveer 30% van de bevolking in 2018.

Recentere gegevens over psychische stoornissen (depressie en angst) worden in het rapport Indicatoren van duurzame ontwikkeling van februari 2023 geanalyseerd. Deze komen uit enquêtes die sinds maart 2020 regelmatig uitgevoerd werden in het kader van de covid-19-pandemie.

Internationale vergelijking: er kan geen vergelijking worden gemaakt, aangezien de gegevens niet beschikbaar zijn op de website van Eurostat.

Opsplitsing volgens gewest: het aandeel personen met psychische stoornissen in 2018 is 21,6% in Brussel (BI95% 19,5 – 23,8), 15,0% in Vlaanderen (BI95% 13,5 – 16,4), 21,6% in Wallonië (BI95% 19,3 – 20,4) en 17,7% in België (BI95% 16,5 – 18,9). De vergelijking tussen gewesten en de analyse van de ontwikkeling van deze indicatoren in de tijd moet rekening houden met de omvang van de betrouwbaarheidsintervallen.

Opsplitsing volgens geslacht: over heel de onderzochte periode is het aandeel vrouwen met psychische stoornissen aanzienlijk hoger dan dat van mannen. Het verschil daalt tussen 1997 en 2001 van 8,9 procentpunt tot 5,3 procentpunt en blijft daarna relatief stabiel tot 2013. In 2018 neemt dat verschil opnieuw toe tot 7,1 procentpunt. In 2018 bevindt 21,1% van de vrouwen en 14,0% van de mannen met psychische stoornissen.

Opsplitsing volgens inkomen: over heel de onderzochte periode neemt het aandeel personen met psychische stoornissen af naarmate het inkomen toeneemt. De Gezondheidsenquête berekent het inkomensniveau op individueel niveau door het inkomen van een huishouden te verdelen over zijn leden op basis van hun leeftijd (equivalent inkomen van het huishouden). De indicator is gestegen tussen 1997 en 2018 vooral voor het eerste en derde kwintiel. In 2018 bedraagt het niveau van de indicator 26,3% voor de personen met het laagste inkomen (eerste kwintiel) tegenover ongeveer de helft (namelijk 13,2%) voor de personen met het hoogste inkomen (vijfde kwintiel).

Opsplitsing volgens leeftijd: in de periode 1997-2018 neemt het aandeel personen met psychische stoornissen gemiddeld genomen toe met de leeftijd en dit aandeel is het hoogst bij 35-44-jarigen. Daarna daalt het en het is het laagste bij de 55-64-jarigen. Bij 65-plussers neemt de indicator opnieuw toe. In 2018 is het aandeel personen met psychische stoornissen het hoogste bij de 35-44-jarigen: 21,1%. Het is het laagste bij de 65-74-jarigen: 12,6%.

VN-indicator: de gekozen indicator stemt met geen enkele SDG-indicator overeen, maar sluit wel aan bij doel 3 aangezien psychologische ontreddering een meting is van de globale gezondheid van de bevolking en van haar welzijnsniveau.

Bronnen

• Algemeen

  • SDG’s, duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals): United Nations (2015), Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, document A/RES/70/1.

  • Indicatoren: United Nations (2017), Work of the Statistical Commission pertaining to the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 6 July 2017, document A/RES/71/313.

  • UN Sustainable Development: https://sdgs.un.org/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

  • UN Sustainable Development Goal indicators website: https://unstats.un.org/sdgs/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

• Specifiek

  • Sciensano (2020), Gisle L, Drieskens S, Demarest S, Van der Heyden J., Geestelijke gezondheid: gezondheidsenquête 2018, Brussel, België: Sciensano; Rapportnummer: D/2020/14.440/4, www.gezondheidsenquete.be (geraadpleegd op 29/10/2020).