Definitie: aandeel personen van 16 jaar of ouder dat verklaart zich om financiële redenen de nodige medische zorg niet heeft kunnen veroorloven tijdens de afgelopen 12 maanden. De gegevens komen van de enquête European Union Statistics on Income and Living Conditions (EU-SILC) die onder andere peilen naar de zelfgerapporteerde onvervulde behoeften aan medisch onderzoek omdat ze te duur zijn. Statbel organiseert in België deze binnen de EU geharmoniseerde enquête en stelt de resultaten ervan ter beschikking, onder meer aan Eurostat. De hier gebruikte gegevens komen van Eurostat dat gedetailleerde en vergelijkbare data voor de EU-lidstaten publiceert. Voor België worden data vanaf 2011 gebruikt. Omdat de gegevens op een enquête gebaseerd zijn, moet er rekening gehouden worden met een onzekerheidsmarge. De betrouwbaarheidsintervallen zijn op verzoek verkrijgbaar bij Statbel.

Vanaf 2019 werd de enquêtemethode grondig herzien met het oog op een grotere nauwkeurigheid. In 2020 had de covid-19-pandemie een impact op de gegevensverzameling. Hierdoor zijn de resultaten van SILC 2020 moeilijk te vergelijken met die van de voorgaande jaren (Statbel, 2021). Daarom worden ze niet gebruikt om de langetermijntrend te berekenen en te evalueren.

Doelstelling: het uitstel of afstel van medische zorg moet dalen naar nul.

De duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen of SDG’s die de Verenigde Naties in 2015 hebben aangenomen, bevatten subdoelstelling 1.4: "Er tegen 2030 voor zorgen dat alle mannen en vrouwen, in het bijzonder de armen en de kwetsbaren, gelijke rechten hebben op economische middelen, alsook toegang tot basisdiensten, eigenaarschap en controle over land en andere vormen van eigendom, nalatenschap, natuurlijke hulpbronnen, gepaste nieuwe technologie en financiële diensten, met inbegrip van microfinanciering".

De Federale beleidsvisie op lange termijn inzake duurzame ontwikkeling bevat doelstelling 5: "kwaliteitsvolle gezondheidszorg zal toegankelijk zijn voor iedereen en in het bijzonder voor kwetsbare groepen (mensen met een handicap, kansarmen, vruchtbare en zwangere vrouwen en kinderen, enz.)" (Belgisch Staatsblad, 08/10/2013).

Evolutie: volgens de EU-SILC-enquêtes is het aandeel personen (16 jaar of ouder) dat verklaart zich om financiële redenen de nodige medische zorg niet heeft kunnen veroorloven daalde van 1,2% in 2004 tot 0,4% in 2010 om daarna te stijgen tot 2,2% in de periode 2014-2016. Daarna is het gedaald tot 0,9% in 2023, rekening houdend met de nieuwe methodologie gebruikt vanaf 2019.

Internationale vergelijking: in de EU27, daalde het aandeel personen (16 jaar of ouder) dat verklaart zich om financiële redenen de nodige medische zorg niet heeft kunnen veroorloven van 2,3% tot 1% tussen 2010 en 2023. In België steeg de indicator van 0,4% in 2010 tot 2,2% in de periode 2010-2016, om daarna te dalen tot 0,9% in 2023. In een verdeling van de lidstaten in drie groepen behoort België in 2023 tot de slechtst presterende groep. In dat jaar stond Tsjechië met 0% op de eerste plaats en Griekenland met 9,4% op de laatste.

Opsplitsing volgens gewest: het aandeel personen (16 jaar of ouder) dat zich om financiële redenen de nodige medische zorg niet heeft kunnen veroorloven in 2023 is, met de nieuwe methodologie gebruikt vanaf 2019, 1,8% in Brussel (BI95% 1,5 – 2,0), 0,2% in Vlaanderen (BI95% 0,1 – 0,3), 2,1% in Wallonië (BI95% 1,3 – 2,8) en 0,9% in België (BI95% 0,7 – 1,2). De vergelijking tussen gewesten en de analyse van de ontwikkeling van deze indicatoren in de tijd moet rekening houden met de omvang van de betrouwbaarheidsintervallen.

Opsplitsing volgens geslacht: het aandeel vrouwen dat zich om financiële redenen de nodige medische zorg niet heeft kunnen veroorloven bedroeg in de periode 2004-2023 gemiddeld 1,5%. Voor mannen is dit 1,1%. In het jaar 2023 bedroeg dit aandeel 1,1% voor vrouwen en 0,8% voor mannen. De evolutie in de tijd voor beide geslachten loopt volledig parallel met die voor de totale bevolking.

Opsplitsing volgens inkomen: personen (16 jaar of ouder) met de laagste inkomens bevinden zich vaker in een situatie waarin ze zich om financiële redenen de nodige medische zorg niet hebben kunnen veroorloven dan personen met hogere inkomens. In 2023 is dit aandeel in het laagste inkomenskwintiel gelijk aan 2,7%. Voor het tweede en het derde inkomenskwintiel is dit respectievelijk 1,3% en 0,5%. Voor de hoogste inkomenskwintielen is dit praktisch 0%.

De evolutie in de tijd van deze indicator voor de laagste inkomenskwintielen en zeker voor het eerste inkomenskwintiel loopt globaal genomen gelijk met die van de totale bevolking.

Opsplitsing volgens leeftijd: in de periode 2004-2023 stellen gemiddeld genomen 1,6% van de 50- tot 60-jarigen de nodige medische zorg uit om financiële redenen. Voor de 25 tot 49-jarigen is dit 1,56%. Voor jongvolwassenen (18-24 jaar) en personen ouder dan 64 jaar is dit percentage merkelijk lager, respectievelijk 0,9% en 0,67%. Het uitstellen van medische zorgen omwille van financiële redenen komt dus meer voor bij de middenleeftijdscategorieën.

Tussen 2004 en 2015 stegen die percentages voor alle leeftijdscategorieën. Daarna daalden ze om in 2023 ongeveer hetzelfde niveau te bereiken als in 2004.

Opsplitsing volgens opleiding: het percentage personen met hoogstens een diploma lager secundair onderwijs, met een diploma hoger secundair onderwijs en met een diploma hoger onderwijs dat medische zorgen uitstelde omwille van financiële redenen bedroeg in de periode 2004-2023 gemiddeld genomen respectievelijk 2,16%, 1,23% en 0,55%, rekening houdend met de nieuwe methodologie gebruikt vanaf 2019. Voor 2023 zijn die cijfers 1,8%, 1% en 0,4%. Uit deze cijfers en die van de voorgaande jaren blijkt dat hoe hoger het opleidingsniveau, hoe lager het aandeel personen dat medische zorgen uitstelt omwille van financiële redenen.

Opsplitsing volgens huishoudentype: in de periode 2004-2023 stellen eenoudergezinnen, gemiddeld genomen met 3,8%, het meest medische zorgen uit omwille van financiële redenen, rekening houdend met de nieuwe methodologie gebruikt vanaf 2019. Hierna komen alleenstaanden met 2,5%. Voor 2023 zijn die percentages respectievelijk 2,5% en 1,8%. Voor de overige huishoudentypes zijn die percentages merkelijk lager: in de periode 2004-2023 fluctueren deze rond 0,8%.

Tussen 2004 en 2023 daalden de percentages van de beschouwde huishoudenstypes en dan vooral voor eenoudergezinnen, een tussentijdse piek voor alleenstaanden en eenoudergezinnen in 2015 in acht genomen.

Opsplitsing volgens activiteitsstatus: in de periode 2004-2023 stellen werklozen, gemiddeld genomen met 4,7%, het meest medische zorgen uit omwille van financiële redenen, rekening houdend met de nieuwe methodologie gebruikt vanaf 2019. Hierna komen andere inactieven met 2,5%. Voor 2023 zijn die percentages respectievelijk 6,5% en 2%. Voor werkenden en gepensioneerden zijn die percentages merkelijk lager: in de periode 2004-2023 fluctueren ze rond 0,7%.

Een tussentijdse piek voor werklozen en andere inactieven in 2015 in acht genomen, steeg dit percentage tussen 2004 en 2023 enkel voor werklozen, van 4,3% tot 6,5%. Voor de overige categorieën was er praktisch geen wijziging tussen 2004 en 2023.

VN-indicator: de gekozen indicator stemt met geen enkele SDG-indicator overeen, maar sluit wel aan bij subdoelstelling 1.4 aangezien hij de toegang tot gezondheidszorg meet van personen met financiële problemen

Bronnen

• Algemeen

  • SDG’s, duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals): United Nations (2015), Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, document A/RES/70/1.

  • Indicatoren: United Nations (2017), Work of the Statistical Commission pertaining to the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 6 July 2017, document A/RES/71/313.

  • UN Sustainable Development: https://sdgs.un.org/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

  • UN Sustainable Development Goal indicators website: https://unstats.un.org/sdgs/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

• Specifiek

  • Belgisch Staatsblad: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/welcome.pl; opzoeking op http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm (geraadpleegd op 24/09/2020).

  • Statbel (2021), SILC FAQ, https://statbel.fgov.be/nl/themas/huishoudens/armoede-en-levensomstandigheden/faq, zie vooral ‘Zijn er breuken in de tijdslijn van SILC?’ (geraadpleegd op 10/12/2021).