Definitie: de werkgelegenheidsgraad is het aandeel van de werkende beroepsbevolking in de bevolking op arbeidsleeftijd. De werkende beroepsbevolking is gelijk aan het aantal personen in de leeftijdscategorie van 20 tot 64 jaar die ten minste één uur hebben gewerkt gedurende de referentieperiode, ofwel als loontrekkende met een arbeidscontract in de particuliere sector of de openbare sector, ofwel als niet-loontrekkende (zelfstandige of helper). Daarbij kan opgemerkt worden dat de werkende beroepsbevolking ook gelijk is aan de som van de binnenlandse werkgelegenheid en het grensarbeidsaldo (namelijk het saldo van het aantal Belgische inwoners dat in het buitenland werkt en het aantal niet-Belgische inwoners dat in België werkt). De bevolking op arbeidsleeftijd bestaat uit de personen van 20 tot 64 jaar.

De hier gebruikte werkgelegenheidsgegevens zijn gebaseerd op de Enquête naar de arbeidskrachten (EAK). Statistics Belgium organiseert in België deze binnen de EU geharmoniseerde enquête en stelt de resultaten ervan ter beschikking, onder meer aan Eurostat. De methodologie van deze enquête werd in 2017 herzien. Gegevens van 2017 met die van voorgaande jaren vergelijken, vergt de nodige voorzichtigheid. Onder andere door wijzigingen in de definitie van werkloosheid naar aanleiding van een nieuw Europees kaderreglement kunnen de gegevens vanaf 2021 niet direct vergelijken worden met die van 2020. Voortaan zullen personen die tijdelijk werkloos zijn voor een duur van meer dan drie maanden niet meer bij de werkenden maar bij de werklozen of inactieven gerekend worden, afhankelijk van de antwoorden op de vragen naar het zoeken naar werk en het beschikbaar zijn.

Voor de indicator Arbeidsparticipatiekloof tussen mensen met en zonder handicap wordt niet de EAK, maar de Survey on Income and Living Conditions (SILC) gebruikt. In die bron is immers meer gedetailleerde informatie opgenomen over de ernst van de handicap. De indicator risico op armoede of sociale uitsluiting beschrijft dit databestand meer in detail, dat eveneens in België door Statistics Belgium wordt georganiseerd.

De hier gebruikte gegevens komen van Eurostat dat gedetailleerde en vergelijkbare data voor de EU-lidstaten publiceert. Omdat de gegevens op een enquête gebaseerd zijn, moet er rekening gehouden worden met een onzekerheidsmarge. Die onzekerheidsmarge wordt groter naarmate de indicator berekend wordt op kleinere subpopulaties. De betrouwbaarheidsintervallen (BI) zijn op verzoek verkrijgbaar bij Statistics Belgium.

Doelstelling: de werkgelegenheidsgraad moet stijgen.

De duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen of SDG’s die de Verenigde Naties in 2015 hebben aangenomen, bevatten subdoelstelling 8.5: "tegen 2030 komen tot een volledige en productieve tewerkstelling en waardig werk voor alle vrouwen en mannen, ook voor jonge mensen en personen met een handicap, alsook een gelijk loon voor werk van gelijke waarde".

De Federale beleidsvisie op lange termijn inzake duurzame ontwikkeling (Belgisch Staatsblad, 08/10/2013) bevat de volgende doelstellingen: "De arbeidsmarkt zal voor iedereen toegankelijk zijn en de actieve bevolking waardig werk aanbieden" (doelstelling 8), "Het werkgelegenheidsniveau zal zo hoog en stabiel mogelijk zijn en respecteert de principes van waardig werk. Iedereen op arbeidsleeftijd zal de mogelijkheid hebben betaald werk te vinden" (doelstelling 9) en "De arbeidsomstandigheden zullen gedurende de hele loopbaan aangepast worden om ervoor te zorgen dat de levenskwaliteit verbetert en dat men langer kan werken" (doelstelling 11).

De Europese Sociale top in Porto van 7 mei 2021 heeft in het kader van het actieplan voor de Europese pijler voor sociale rechten (Europese commissie, 2021) als vervolg op de Europa 2020-strategie nieuwe sociale doelstellingen voor 2030 overeengekomen tussen de Europese Raad, de Europese Commissie, het Europees Parlement en de sociale partners. Die doelstellingen werden goedgekeurd door de Europese Raad (Europese Raad, 2021a, 2021b). In de EU wordt een werkgelegenheidsgraad van 78% beoogd.

Het federaal regeerakkoord van september 2020 (Federale Regering, 2020) stelt een werkgelegenheidsgraad voorop van 80% voor het jaar 2030. Het Nationaal Hervormingsprogramma van 2023 bevestigt dit (Federale regering, 2023). Volgende cijfermatige doelstellingen zijn eveneens overeengekomen voor België voor 2030: het verschil in werkgelegenheidsgraad tussen vrouwen en mannen moet lager zijn dan 4 procentpunt, het verschil in werkgelegenheidsgraad tussen personen met en zonder handicap moet lager zijn dan 24,5 procentpunten, de werkgelegenheidsgraad van laaggeschoolden, personen geboren buiten de EU en 55-64-jarigen moet groter zijn dan resp. 58,4%, 58,3% en 68,8% (Federal Public Service Social Security, 2023).

Evolutie: volgens de EAK-enquête steeg de werkgelegenheidsgraad van de 20-64-jarigen tussen 1993 en 2000 van 61,2% tot 65,8%. Daarna volgde een lichte daling tot 64,7% in 2003, waarna die indicator opnieuw toenam tot 68% in 2008. Vanaf dat jaar tot 2015 stagneerde die stijging en fluctueerde de werkgelegenheidsgraad rond 67%, mogelijk als gevolg van de financieel-economische crisis. Daarna steeg de indicator opnieuw van 67,7% in 2016 tot 70,5% in 2019, om na een kleine terugval verder te stijgen tot 72,1 in 2023. De stijgende arbeidsmarktparticipatie van vrouwen en ouderen is de belangrijkste oorzaak van de stijgende werkgelegenheidsgraad tussen 1993 en 2023.

Internationale vergelijking: in de periode 2000-2023 ligt de werkgelegenheidsgraad van de 20-64-jarigen in de EU27 praktisch steeds boven het Belgische cijfer en lopen de evoluties parallel. De stijgende trend tussen 2000 en 2008 in België geldt ook voor de EU27. In die periode steeg die indicator in de EU27 van 65,5% tot 69,5%. Daarna volgt een daling tot 67,4% in 2013 en een stijging tot 75,3% in 2023. In een verdeling van de lidstaten in drie groepen behoort België in 2023 tot de slechtst presterende groep. In dat jaar stond Nederland met 83,5% op de eerste plaats en Italië met 66,3% op de laatste.

Opsplitsing volgens gewest: de werkgelegenheidsgraad in 2023 is 66,4% in Brussel (BI95% 65,1 – 68), 76,8% in Vlaanderen (BI95% 76,2 – 77,4), 65,5% in Wallonië (BI95% 64,5 – 66,4) en 72,1% in België (BI95% 71,6 – 72,6). De vergelijking tussen gewesten en de analyse van de ontwikkeling van deze indicatoren in de tijd moet rekening houden met de omvang van de betrouwbaarheidsintervallen.

Opsplitsing volgens geslacht: de stijgende arbeidsmarktparticipatie van vrouwen is één van de belangrijkste oorzaken van de gestegen globale werkgelegenheidsgraad. Zo steeg de werkgelegenheidsgraad van vrouwen van 48,9% in 1993 tot 68,3% in 2023. In dat laatste jaar was de werkgelegenheidsgraad van mannen gelijk aan 75,9%, wat een lichte stijging is ten opzichte van 1993 toen het 73,4% bedroeg.

Opsplitsing volgens leeftijd: de stijgende arbeidsmarktparticipatie van ouderen is één van de belangrijkste oorzaken van de gestegen globale werkgelegenheidsgraad. Tussen 1990 en 2023 steeg de werkgelegenheidsgraad van 50-64-jarigen van 32,1% tot 64,4%. Die van 20-24-jarigen (waar veel studenten zijn) daalde in die periode van 50,1% tot 41,7%. En de werkgelegenheidsgraad van 25-49-jarigen steeg licht van 76% in 1990 tot 81,7 in 2023.

Opsplitsing volgens opleiding: hoe hoger het opleidingsniveau, hoe hoger de werkgelegenheidsgraad. De werkgelegenheidsgraad blijft in de periode 1999-2023 voor elke opleidingscategorie stabiel. Voor 2023 bedraagt de werkgelegenheidsgraad van personen met hoogstens een diploma lager secundair onderwijs, hoger secundair onderwijs of hoger onderwijs respectievelijk 46,8%, 68,2% en 85,8%.

Opsplitsing volgens nationaliteit: tussen 1999 en 2023 steeg de werkgelegenheidsgraad van Belgen van 66% naar 73,5%. De werkgelegenheidsgraad van niet-EU27-burgers steeg in die periode van 34,8% tot 50%. Die van EU27-burgers zonder de Belgen steeg van 58,7% in 1999 tot 71,6% in 2023. Het verschil in de werkgelegenheidsgraad tussen Belgen en niet-EU27-burgers daalde dus van 31,2 procentpunt in 1995 tot 23,5 procentpunt in 2023.

Opsplitsing volgens handicap: de arbeidsparticipatiekloof tussen mensen met en zonder handicap daalde tussen 2014 en 2018 van 34,4% tot 32%. Hierna steeg deze tot 38% in 2021 om daarna te dalen tot 33,6% in 2023.

VN-indicator: de gekozen indicator stemt met geen enkele SDG-indicator overeen, maar sluit wel aan bij subdoelstelling 8.5, aangezien naar een volledige en productieve tewerkstelling gestreefd wordt.

Bronnen

• Algemeen

  • SDG’s, duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals): United Nations (2015), Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, document A/RES/70/1.

  • Indicatoren: United Nations (2017), Work of the Statistical Commission pertaining to the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 6 July 2017, document A/RES/71/313.

  • UN Sustainable Development: https://sdgs.un.org/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

  • UN Sustainable Development Goal indicators website: https://unstats.un.org/sdgs/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

• Specifiek

  • Belgisch Staatsblad: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/welcome.pl; opzoeking op http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm (geraadpleegd op 24/09/2020).

  • European Commission (2021), Factsheet: The European Pillar of Social Rights Action Plan, https://www.2021portugal.eu/en/porto-social-summit/news/porto-social-summit-all-partners-commit-to-2030-social-targets/ (geraadpleegd op 02/05/2023).

  • European Commission (2022), The European Pillar of Social Rights: state of play on the national target for 2030, https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&furtherNews=yes&newsId=10299 (geraadpleegd op 02/05/2023).

  • Federale Regering (2014), Federaal regeerakkoord, 9 oktober 2014, p. 118, http://www.dekamer.be/FLWB/PDF/54/0020/54K0020001.pdf (geraadpleegd op 24/09/2020).

  • Federale Regering (2020), Regeerakkoord - 30 september 2020, https://www.belgium.be/sites/default/files/Regeerakkoord_2020.pdf (geraadpleegd op 30/10/2020).

  • Federale regering (2023), Nationaal hervormingsprogramma 2023, https://commission.europa.eu/system/files/2023-05/2023-Belgium-NRP_nl.pdf (geraadpleegd op 05/05/2023).

  • Federal Public Service Social Security (2023), The evolution of the social situation and social protection in Belgium 2021, https://socialsecurity.belgium.be/sites/default/files/content/docs/en/publications/silc/silc-analysis-social-situation-and-protection-belgium-2021-en.pdf (geraadpleegd op 02/05/2023).