Definitie: de slachtoffers van natuurrampen omvatten doden, vermisten en personen die getroffen worden door natuurrampen. Het aantal vermisten omvat het aantal personen dat verdween sinds de ramp plaatsvond en die verondersteld worden overleden te zijn aan de hand van officiële gegevens. Het totale aantal getroffen personen omvat het aantal gewonden (met een fysiek letsel, een trauma of een ziekte en die onmiddellijke medische bijstand vereisen als rechtstreeks gevolg van de ramp), de daklozen (personen waarvan de woning verwoest of zwaar beschadigd is en die onderdak nodig hebben als gevolg van de ramp) en de personen die hulp nodig hebben tijdens een noodsituatie. De indicator is uitgedrukt per 100.000 personen en wordt berekend door het FPB op basis van het EM-DAT-databestand van UCLouvain en de bevolkingsgegevens van Eurostat.

De volgende types natuurrampen worden in rekening gehouden voor deze indicator.

• Geofysisch: vulkanische activiteit (asval, lahar of vulkanische modderstroom, pyroclastische stroom, lavastroom), aardverplaatsing (steenval, aardverschuiving, lawine, verzakking van geofysische oorsprong) en aardbeving (grondbeweging, tsunami).

• Meteorologisch: extreme temperatuur, storm en mist.

• Hydrologisch: aardverschuiving (van hydrologische oorsprong) en overstroming.

• Klimatologisch: bosbranden en droogte.

Natuurrampen die behoren tot de (sub)groepen "biologisch" (epidemie, insectenplagen en ongelukken met dieren) en "buitenaards" (inslag veroorzaakt door asteroïden of kometen) worden niet in aanmerking genomen.

Het EM-DAT-databestand wordt continu verbeterd en vervolledigd, met het oog op, onder meer, het verbeteren van de gegevens over hittegolven (bijvoorbeeld de opname bij de hier gepresenteerde cijfers van het aantal gehospitaliseerde personen), epidemieën en economische schade. De EM-DAT-gegevens voor de EU27 hebben niet betrekking op gebieden die deel uitmaken van een EU-lidstaat, maar niet tot het Europese continent behoren (bijvoorbeeld de zogenaamde DOM-TOM's). De bevolkingscijfers komen van Eurostat en komen overeen met het gegeven op 1 juli van elk jaar.

Doelstelling: het jaarlijks gemiddeld aantal slachtoffers van rampen moet tijdens het decennium 2020-2030 lager liggen dan 1,97 per 100.000 inwoners.

De duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen of SDG’s die de Verenigde Naties in 2015 hebben aangenomen, bevatten subdoelstelling 13.1: "De veerkracht en het aanpassingsvermogen versterken tegenover met klimaat in verband te brengen gevaren en natuurrampen in alle landen".

De SDG’s bevatten, naast subdoelstelling 13.1 ook de volgende subdoelstellingen: "Tegen 2030 de weerbaarheid opbouwen van de armen en van zij die zich in kwetsbare situaties bevinden en hun blootstelling aan en kwetsbaarheid voor met klimaatgerelateerde extreme gebeurtenissen en andere economische, sociale en ecologische schokken en rampen beperken" (subdoelstelling 1.5) en "Tegen 2030 het aantal doden en getroffenen aanzienlijk verminderen en in aanzienlijke mate de rechtstreekse economische impact op het bruto binnenlands product terugschroeven dat veroorzaakt wordt door rampen, met inbegrip van rampen die met water verband houden, waarbij de klemtoon ligt op het beschermen van de armen en van mensen in kwetsbare situaties" (subdoelstelling 11.5).

Binnen het Actiekader van Sendai zijn zeven targets overeengekomen om het risico op rampen en de verliezen die ze met zich meebrengen te verminderen (UN, 2015). Zo is overeengekomen om het aantal slachtoffers van rampen tegen 2030 te verminderen, zodat het gemiddeld aantal slachtoffers per 100.000 inwoners tijdens het decennium 2020-2030 lager ligt dan tijdens de periode 2005-2015. Op basis van de hier voorgestelde gegevens is het gemiddeld aantal slachtoffers in België, tijdens de referentieperiode 2005-2015, gelijk aan 1,97 per 100.000 inwoners. Het Actiekader van Sendai heeft eveneens een proces in gang gezet om, onder leiding van het in 1999 opgerichte United Nations Office for Disaster Risk Reduction, statistieken over slachtoffers van rampen en de verliezen die deze rampen veroorzaken, beschikbaar te stellen.

Evolutie: deze indicator vertoont grote schommelingen, die grotendeels te wijten zijn aan het onvoorspelbare karakter van natuurrampen. Het jaar 2021 was uitzonderlijk door de overstromingen in de maand juli. Die natuurramp maakte 880 slachtoffers per 100.000 inwoners, de hoogste waarde sinds 1990. Dit komt overeen met 101.989 personen, waarvan 39 dodelijke slachtoffers. In 2020 waren er 12,7 slachtoffers van natuurrampen in België per 100.000 inwoners. Voor 2019 bedraagt dit cijfer 6,2. Dit komt respectievelijk overeen met 1.460 en 716 overleden personen. Deze zijn het gevolg van hittegolven: één in 2020 en drie in 2019. Het jaar daarvoor was er één overlijden ten gevolge van een extra-tropische storm.

Omwille van deze grote schommelingen is voor die indicator geen gemiddelde jaarlijkse groeivoet berekend. Tussen 1990 en 2021 registreerde het EM-DAT-databestand 51 natuurlijke rampen in België, waarvan 33 met slachtoffers. Zoals eerder vermeld was de overstroming van 2021 het meest noodlottig met 880 slachtoffers per 100.000 inwoners. Hiernaast waren er drie onweren met convectieve bewolking, vijf extra-tropische stormen, twee flitsvloeden, vijf rivieroverstromingen, drie koudegolven en zeven hittegolven. De precieze aard van drie overstromingen en vier stormen is niet nader omschreven in het EM-DAT bestand.

Internationale vergelijking: in 2021 waren er in de EU27 34,1 slachtoffers van natuurrampen per 100.000 inwoners. In 2020 bedroeg dit cijfer 56,8. In vergelijking met de EU27 zijn er in België aanzienlijk minder slachtoffers van natuurrampen per 100.000 inwoners, met uitzondering voor het rampzalige jaar 2021. Ook in de EU27 zijn er duidelijke pieken en perioden met minder of geen slachtoffers van natuurrampen. Het jaar 1990 was bijzonder noodlottig met 1.434 slachtoffers per 100.000 inwoners in de EU27, te wijten aan een droogte in Spanje met 6 miljoen getroffen personen. Het jaar 1999 was ook noodlottig met 913 slachtoffers per 100.000 inwoners in de EU27. Vooral de twee zeer hevige extra-tropische stormen in Frankrijk verklaren dat hoge cijfer.

Opsplitsing volgens gewest: het EM-DAT verduidelijkt, in de mate van het mogelijke, de locatie van de geregistreerde natuurrampen, maar de menselijke en economische impact worden op nationaal niveau aangegeven. Bijgevolg zijn er geen jaarlijkse vergelijkbare gegevens volgens gewest beschikbaar.

VN-indicator: de gekozen indicator stemt overeen met indicator 13.1.1 - Aantal doden, vermisten en slachtoffers door rampen, per 100.000 personen. Deze indicator wordt eveneens gebruikt voor de opvolging van subdoelstellingen van de SDG’s Geen armoede (indicator 1.5.1) en Duurzame steden en gemeenschappen (indicator 11.5.1).

Bronnen

• Algemeen

  • SDG’s, duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals): United Nations (2015), Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, document A/RES/70/1.

  • Indicatoren: United Nations (2017), Work of the Statistical Commission pertaining to the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 6 July 2017, document A/RES/71/313.

  • UN Sustainable Development: https://sdgs.un.org/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

  • UN Sustainable Development Goal indicators website: https://unstats.un.org/sdgs/ (geraadpleegd op 18/01/2023).

• Specifiek

  • Integrated Research on Disaster Risk (2014), IRDR Peril Classification and Hazard Glossary, DATA Project Report n°1 IRDR, 2014, https://www.irdrinternational.org/knowledge_pool/publications/173 (geraadpleegd op 16/11/2021).

  • UN (2015), Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015 – 2030, https://www.unisdr.org/we/coordinate/sendai-framework (geraadpleegd op 13/10/2021).